Lakote su jedno od najpoznatijih i najuticajnijih domorodačkih plemena u istoriji Sjedinjenih Američkih Država. Poznati su kao dio šire konfederacije Sijuksa (Sioux), koja se sastoji od tri glavne grupe: Dakote, Nakote i Lakote. Smješteni prvenstveno na teritorijama današnje Sjeverne i Južne Dakote, Lakote su razvili jedinstvenu kulturu koja je u velikoj mjeri povezana sa ravnicama na kojima su živjeli. Njihova društvena struktura, vojnička hrabrost i snažna duhovnost oblikovali su njihov identitet i istorijski značaj.
Sadržaj
Porijeklo i društvena organizacija Lakota
Lakote su tradicionalno živjeli na Velikim Ravnicama, gdje su se bavili lovom na bizone, koji su predstavljali osnovu njihove ekonomije i kulture. Pleme Lakota čini zapadnu granu konfederacije Sijuksa i sastoji se od sedam podplemena, poznatih kao Teton Sijuksi: Oglala, Sicangu (Brule), Hunkpapa, Minikonjous, Sihasapa (Crnonogi), Itazipco (Bez Luka) i Oohenunpa (Dva Kotla). Svako od ovih podplemena imalo je vlastitu društvenu strukturu i teritoriju, ali su svi dijelili zajednički jezik, običaje i duhovne vrijednosti.
Društvena organizacija Lakota bila je bazirana na porodici, klanu i plemenu, sa posebnim naglaskom na ratničku hrabrost i duhovno vodstvo. Duhovna praksa Lakota bila je usmjerena na očuvanje harmonije sa prirodom, a najvažnija ceremonija bila je Ples Sunca, ritual tokom kojeg su ratnici dokazivali svoju hrabrost i posvećenost duhovnom životu. Njihova kultura i običaji prenosili su se usmeno kroz priče, pjesme i legende.
Ratnički duh i otpor prema ekspanziji
Lakote su postali poznati širom Sjeverne Amerike zbog svoje ratničke tradicije i sposobnosti da brane svoje teritorije. Kako su američki naseljenici počeli sve više da se šire prema zapadu tokom 19. vijeka, sukobi između Lakota i američke vojske postali su neizbježni. Posebno su se istakli tokom Velikog Sijuks rata (1866-1868), u kojem je vođa Crveni Oblak (Red Cloud) uspio da ostvari pobjedu nad američkom vojskom, prisilivši je da napusti svoje utvrde i prihvati uslove sporazuma koji su prepoznali teritorijalna prava Sijuksa.
Jedan od najpoznatijih sukoba u kojem su Lakote odigrali ključnu ulogu bila je Bitka kod Little Bighorna 1876. godine, poznata i kao Kasterovo posljednje uporište. Lakote su se, zajedno sa Čejenima i Arapahom, sukobili sa američkom vojskom pod vođstvom generala Džordža Kastera, nanijevši joj težak poraz. Vođe poput Ludog Konja i Bika Koji Sjedi postali su legendarne figure u istoriji otpora domorodaca. Međutim, nakon ove pobjede, američka vojska je pojačala svoje napade, što je dovelo do sloma otpora i prinudnog smještanja Lakota u rezervate.
Pad i borba za očuvanje identiteta
Poslije 1877. godine, Lakote su izgubile većinu svoje teritorije i bile prisiljene da žive u rezervatima. Jedan od ključnih događaja koji je obilježio kraj njihove borbe bila je Masakr kod Ranjenog Koljena 1890. godine, gdje je više stotina Lakota, uključujući žene i djecu, ubijeno od strane američke vojske. Ovaj tragičan događaj označio je kraj otvorenog otpora, ali nije ugušio duh Lakota.
Danas, Lakote se i dalje bore za očuvanje svog jezika, kulture i teritorijalnih prava. Njihova borba za povratak Svetih Brda (Black Hills) i zaštitu životne sredine, poput nedavnih protesta protiv Dakota Access naftovoda, pokazuje da je njihov otpor i dalje živ. Oni danas žive uglavnom u rezervatima Pine Ridge, Rosebud i Cheyenne River u Južnoj Dakoti, gdje su usmjereni na očuvanje svog kulturnog identiteta i revitalizaciju jezika.
Zanimljivosti
- Ime „Sijuks“ dolazi od francuskog skraćenja riječi „Nadouessioux“, što su Algonkin Indijanci koristili da opišu Sijukse kao „male zmije“ ili „neprijatelje“. Lakote i druge grupe preferiraju da se nazivaju svojim plemenskim imenima.
- Bik Koji Sjedi, poznat kao Tatanka Iyotake, nije bio samo ratni vođa, već i duhovni lider Lakota. Njegove vizije bile su ključne u pripremama za Bitku kod Little Bighorna.
- Crveni Oblak je jedini domorodački vođa koji je izvojevao pobjedu u ratu protiv Sjedinjenih Država. Njegov sporazum je rezultirao povlačenjem američkih trupa iz regiona i privremenim priznavanjem prava Lakota.
- U društvu Lakota, žene su imale značajnu ulogu i povremeno su mogle postati ratnici i lideri. Jedna od najpoznatijih bila je Buffalo Calf Road Woman, koja je spasila svog brata tokom bitke.
- Ples Duhova bio je religijski ritual krajem 19. vijeka koji je obećavao povratak starih vremena, kada su bizoni bili brojni i domorodačke nacije slobodne. Strah od ovog rituala doprinio je sukobu kod Ranjenog Koljena.
- Lakote su poznati po svojoj bogatoj umjetničkoj tradiciji, posebno po beadwork-u (vez pomoću perlica) i tradicionalnim slikama na koži bizona, koje su predstavljale ključne trenutke u njihovom životu.
- Lakote su prošli kroz ogromne promjene tokom 19. vijeka, ali su i dalje sačuvali svoj ponos i identitet. Njihova istorija borbe i otpora i danas inspiriše mnoge, podsjećajući na važnost očuvanja kulturnog nasljeđa i prava.